Việt Nam, với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, là nơi sinh sống của nhiều loài kiến đa dạng và phong phú. Các loài kiến không chỉ có mặt trong thiên nhiên mà còn gắn liền với đời sống con người, từ trong vườn, trong nhà cho đến trong rừng. Cùng khám phá top 7 loài kiến thường gặp nhất tại Việt Nam để hiểu rõ hơn về đặc điểm, vai trò cũng như sự phân bố của chúng.
1. Kiến vàng (Oecophylla smaragdina)
Kiến vàng là loài kiến nổi bật và dễ nhận biết nhờ màu sắc vàng đặc trưng của cơ thể. Chúng thường được tìm thấy ở các khu rừng nhiệt đới, đặc biệt là ở các vùng nông thôn Việt Nam. Kiến vàng sống thành các tổ lớn trên cây, thường làm tổ trong những tán lá cây cao. Chúng là loài kiến có khả năng xây dựng tổ khá ấn tượng, nhờ vào khả năng dùng lá cây để kết nối và tạo thành các tổ lớn, nhờ đó chúng tạo ra hệ sinh thái độc đáo cho rừng.
Kiến vàng có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát côn trùng, đặc biệt là các loài sâu hại. Chúng cũng là một phần không thể thiếu trong chuỗi thức ăn của nhiều loài động vật khác, từ chim cho đến các loài bò sát.
2. Kiến đen (Camponotus)
Kiến đen là loài kiến phổ biến nhất tại Việt Nam. Chúng có màu đen bóng, thân hình to lớn và khỏe mạnh. Kiến đen thường xây dựng tổ trong đất hoặc trong các kẽ đá, thường có sự phân tầng rõ rệt trong tổ với các lớp khác nhau. Chúng sống theo bầy đàn, hoạt động rất tích cực trong việc tìm kiếm thức ăn và bảo vệ tổ.
Kiến đen là loài kiến có ích, chúng giúp cải thiện cấu trúc đất khi đào hố và phát tán chất dinh dưỡng, làm đất trở nên tơi xốp hơn. Chính vì vậy, vai trò của kiến đen trong nông nghiệp là rất quan trọng, giúp duy trì sự cân bằng sinh thái.
3. Kiến lửa (Solenopsis invicta)
Kiến lửa là một trong những loài kiến khá nguy hiểm, đặc biệt khi chúng cảm thấy bị đe dọa. Với tên gọi "kiến lửa", chúng nổi bật vì khả năng chích gây đau rát, giống như bị đốt cháy. Kiến lửa sống thành đàn lớn và có khả năng di chuyển rất nhanh chóng. Chúng có thể gây hại cho cây trồng cũng như làm tổn thương đến con người và động vật nếu bị chích.
Mặc dù vậy, kiến lửa cũng có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, giúp tiêu diệt các loài côn trùng gây hại cho cây cối. Việc kiểm soát số lượng kiến lửa trong môi trường sống là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe con người và động vật.
4. Kiến đỏ (Myrmica rubra)
Kiến đỏ là loài kiến nhỏ nhưng có sức mạnh rất lớn khi hoạt động theo bầy đàn. Chúng thường sinh sống ở những khu vực có khí hậu nóng ẩm, từ rừng nhiệt đới cho đến các vùng nông thôn. Mặc dù kiến đỏ không gây hại trực tiếp cho con người, nhưng chúng có thể gây tổn thương cho các loài động vật nhỏ và thậm chí gây ảnh hưởng đến các loại cây trồng.
Kiến đỏ nổi tiếng với khả năng tấn công đối tượng bằng cách hợp tác, cùng nhau tấn công và tiêu diệt con mồi trong tích tắc. Chính vì vậy, kiến đỏ đóng vai trò là loài săn mồi hiệu quả trong tự nhiên.
5. Kiến cuốn chiếu (Pheidole)
Kiến cuốn chiếu là một loài kiến rất phổ biến tại các khu vực miền núi và trung du Việt Nam. Loài kiến này có thân hình nhỏ bé nhưng lại rất thông minh và nhanh nhẹn. Kiến cuốn chiếu thường sống trong các tổ nằm dưới mặt đất và có cấu trúc tổ rất phức tạp, với nhiều ngăn khác nhau.
Loài kiến này có một đặc điểm thú vị là chúng thường làm việc theo nhóm, hợp tác trong mọi hoạt động từ tìm kiếm thức ăn đến xây dựng tổ. Chúng góp phần vào việc làm sạch môi trường khi tiêu diệt các loài côn trùng nhỏ khác.
6. Kiến thợ (Formica)
Kiến thợ là loài kiến nổi tiếng với sự chăm chỉ và khả năng làm việc nhóm tuyệt vời. Đây là loài kiến thường gặp trong các khu vực nông thôn và vườn tược tại Việt Nam. Kiến thợ có thân hình nhỏ, màu sắc thường là đen hoặc nâu. Chúng có khả năng di chuyển nhanh và rất giỏi trong việc tìm kiếm nguồn thức ăn.
Loài kiến này sống thành đàn lớn, mỗi đàn có một "nữ hoàng" duy nhất. Kiến thợ có vai trò quan trọng trong việc phân hủy các chất hữu cơ, giúp cải thiện chất lượng đất và duy trì sự cân bằng sinh thái trong tự nhiên.
7. Kiến cỏ (Tetramorium bicarinatum)
Kiến cỏ là loài kiến phổ biến tại các khu vực đồng bằng và các vùng đất trồng lúa. Chúng nhỏ bé và có màu nâu nhạt, sống chủ yếu trong đất và thảm thực vật thấp. Kiến cỏ thường không gây hại cho con người, tuy nhiên, chúng có thể gây phiền toái khi xâm nhập vào nhà và làm tổ trong các khe hở.
Mặc dù vậy, kiến cỏ có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sâu bệnh hại và duy trì sự cân bằng tự nhiên. Chúng góp phần rất lớn vào việc bảo vệ môi trường nông nghiệp, đặc biệt là trong các vùng trồng cây ăn quả.
Các loài kiến tại Việt Nam không chỉ đa dạng về chủng loại mà còn đóng vai trò rất quan trọng trong hệ sinh thái, từ việc bảo vệ cây trồng cho đến duy trì sự cân bằng trong tự nhiên. Mỗi loài kiến, dù là kiến vàng, kiến lửa hay kiến đen, đều có những đặc điểm và lợi ích riêng biệt, góp phần không nhỏ vào sự phát triển bền vững của môi trường sống.
